Na een jaar van acties om geld in te zamelen vertrok de reisgroep van Dufashanye op 1 juni 2014 naar Burundi. Geniet van ons verhaal en lees over de bouw van het activiteitencentrum, werken met mensen met een beperking, eerder gerealiseerde projecten en de toekomstvisie.

De bouw van het activiteitencentrum

De eerste keer op de bouwplaats

Vanuit Bujumbura is het ongeveer 1,5 uur rijden voordat we in Musigati op de bouwplaats aankomen. De overheid heeft voor het project een stuk grond van 2 ha ter beschikking gesteld aan de ARB om het activiteitencentrum te bouwen. Er is bewust gekozen voor een plek in een afgelegen en achtergebleven gebied. Het bouwterrein ligt aan de rand van een heuvel, uitkijkend over een prachtig dal. Als we voor de eerste keer het bouwproject betreden zien we hoe de bouwplaats is uitgezet. Ongeveer 20 Burundezen waren bezig met het graven van sleuven voor de fundering. Dit allemaal zonder machines en vaak gewoon op blote voeten, zonder veiligheidshelmen of handschoenen. Hier is (nog) geen ARBO dienst die zich daarom bekommert. Het werk is verdeeld onder de ‘bouwvakkers’ (de plaatselijke bevolking) die zijn ingehuurd. Ze doen wat ze kunnen en waar ze goed in zijn. De werkloosheid is hier hoog en iedereen is blij met deze werkgelegenheid. Om nu in levenden lijve mensen zo te zien werken aan ons project ontroerde ons allemaal.

Met z´n allen aan het werk

We worden al snel ingeschakeld om emmers specie door te geven en stenen te sjouwen. De Burundese vrouwen verplaatsen de stenen op hun hoofd. Ze leggen eerst een rond gevlochten mandje van bananenbladeren op hun hoofd en leggen daarop de stenen. Zij vinden het prachtig als wij op dezelfde manier meehelpen. Het blijkt prettiger te zijn om op deze manier stenen te sjouwen, omdat je rechtop moet lopen en je rug minder zwaar belast wordt. Als de geulen voor het fundament gegraven zijn en het vlechtwerk van betonijzer klaar is, worden wij ingedeeld bij een bouwploeg. De betonijzers staan rechtop in de geulen en het is de bedoeling dat hier later de pilaren omheen worden gevormd. Maar eerst is het zaak om de geulen vol te storten met grote stenen en vloeibaar beton, dat de stenen aan elkaar verbindt tot een stevige fundering. Tijdens het werken proberen we namen en enkele woorden uit te wisselen met de bouwploeg. Sommigen spreken Frans, een enkeling ook een beetje Engels en anderen alleen Kirundi (de moedertaal). Zo leren we dat een emmer ‘ndobo’ is en een steen ‘ibuwee’. We leren ook de telwoorden, maar dat is vrij ingewikkeld. De Burundese vrouwen Beatrice, Viola en Jeanette hebben de grootste lol als wij hun woorden proberen uit te spreken.

En dan is het zaterdag, dat betekent in Burundi Communityday

In 2005 is door de regering besloten dat het iedere zaterdag van 08:00 tot 10:00 uur Communityday is. Dit met de bedoeling dat alle Burundezen meewerken aan de wederopbouw van hun land. De bevolking gaat op deze dag voor de gemeenschap werken. Bijvoorbeeld door het dorp schoon te houden, goede drainage aan te leggen bij de huizen, mee te helpen bij de bouw van een school of net als vandaag bij ons met de bouw van het activiteitencentrum. Er zijn ongeveer 60 mensen uit het dorp Musigati aanwezig om mee te helpen. In lange linies geven we de stenen door voor de fundering en metselwerken. Ook de emmers specie gaan van hand tot hand. Een van de speciemakers zet een prachtig Afrikaans lied in. Alle anderen vallen in en herhalen de klanken. Zo mooi om daar tussen te staan en mee te zingen. Kippenvel en een warm gevoel tegelijk. Zo stelden wij ons Afrika ook voor. Uiteraard zingen wij ook een paar Nederlandse liedjes, wat zij weer enorm grappig vinden. We gaan door tot de specie op is en dan is een zeer groot deel van de fundering gereed. Dat geeft voldoening.

Paparazzi

Ons bezoek is niet onopgemerkt gebleven. Op de bouwplaats zijn medewerkers van de Burundese televisie aanwezig en zij maken de hele ochtend opnames. Onze voorzitter Carolien wordt officieel door André Masumbuko (oprichter van de A.R.B.) toegesproken. Gezamenlijk leggen zij de eerste steen op het fundament. André wordt geïnterviewd terwijl de rest op de achtergrond aan het sjouwen is. Geweldig om dit diezelfde avond op het journaal terug te zien.

De bouw gaat voorspoedig

Aanvankelijk waren de Burundese bouwvakkers nog een beetje argwanend tegenover ons. Want wat kwamen wij daar nou doen? Die Muzungu´s (blanken) zijn het toch niet gewend om te werken en vooral dit werk! We hebben hen het zien denken. Maar als de bouw vordert, merken we dat we respect krijgen. Na een tijdje merken wij zelfs dat de bouwvakkers naar ons hebben uitgekeken. We worden steeds hartelijker begroet. Op een gegeven moment balanceren we emmers op onze hoofden zonder vast te houden. Net zoals de Burundezen het doen. Het lijkt zo gemakkelijk, maar niet heus. Burundese toeschouwers maken zelfs foto’s van ons, die malle Muzungu’s. Kinderen staan vaak te kijken en ze azen op onze waterflesjes. Soms zingen we Nederlandse liedjes met gebaren. Ze vinden het prachtig! Bij het uitdelen van snoepjes of ballonnen is het een drukte van belang naast de bouwplaats.

Onze laatste dag op de bouwplaats

Wij begroeten de bouwploeg in het Kirundi: “Mwararemutse, urokommeje?” oftewel “Goedemorgen, gaat ’t goed?” Na de begroetingen gaan we weer als één team aan de slag. Sinds de laatste keer dat we hier waren zijn ze weer ongelooflijk opgeschoten met de bouw. De openingen van de ramen en deuren beginnen zichtbaar te worden en de muren zijn al hoog opgetrokken. Wij zijn trots dat we dit hebben meegemaakt.

Jan Wolke vertelt

“Als ik aankom op de bouwplaats word ik weer hartelijk begroet en omhelsd door Beatrice, Jeanette, Nwenda en Violette. Ik zie dat er al lage muurtjes zijn opgetrokken. De tussenruimtes moeten opgevuld worden met rood zand en gruis. Sommige werkers hakken de grond los met een soort hakschop (‘isuka’) en anderen gebruiken eenvoudige schoppen (‘igipowa’) met lange (‘kilekile’) stelen. Het is prima om eens echt aan het werk te gaan. Flink zweten onder deze zon, ik heb zelfs mijn bril maar afgedaan, omdat het zweet me in de ogen loopt. Maar dan is het helemaal goed uitkijken met je lange schop om niet in de blote voeten te scheppen van de vrouwen om je heen die staan te hakken….
Jeannette probeert mij steeds meer woorden te leren maar maakt ook duidelijk dat ze honger heeft en geen schoenen heeft. We voelen ons hier allemaal best ongemakkelijk onder en proberen uit te leggen dat wijzelf en onze familie en vrienden het bouwproject voor de kinderen al ondersteunen met actieve hulp en geld. Maar schrijnend blijft het wel.
Na onze pauze komt een goed Engels sprekende jongeman, redelijk goed gekleed, langs en we raken aan de praat. Hij vertelt dat de mensen “amazed” zijn dat een Muzungu (blanke) meehelpt en ook nog vrijwillig. En vooral nog dat blanke mannen meewerken is bijna helemaal niet te bevatten. Hij geeft aan dat hij hiervoor respect heeft. Mooi ook dat hij er zelf bij was om mee te helpen op de Communityday! Monter schep ik weer door met mijn ‘igipowa’. De blaren gaan open en dan is het een goed moment om met André een wandeling te maken rond het hele terrein van het project. Voorop loopt een jongen met een machete om de weg te banen door dicht struikgewas. Steeds als ik machetes (‘mpanga’) zie moet ik toch wel even slikken. Dit doet mij denken aan de burgeroorlog van circa 20 jaar geleden. Als heuse ‘Stanley’s en Livingstone’s’ klauteren we in de hete Afrikaanse zon achter hem aan. De nog onbewerkte grond, waarop van alles groeit en bloeit, staat vol met suikerriet. Suikerriet heet in Kirundi ‘Musigati’ en hieraan dankt het dorp zijn naam. Ik heb geproefd en het smaakt echt lekker.”

We maken kennis met de doelgroep

De mensen met een verstandelijke beperking staan geregistreerd bij de gemeente waar zij zijn ingeschreven. Zo zijn in de gemeenschap Musigati 242 mensen geregistreerd variërend in de leeftijd van 2 t/m 50 jaar. Waarvan 86 kinderen van 2-10 jaar, 84 jongeren van 11-20 jaar, 31 jongvolwassenen van 21-30 jaar, 13 volwassenen van 31-50 jaar en 30 van wie de leeftijd niet bekend is. De lokale autoriteiten en bevolking hebben ons geholpen kennis te maken met deze doelgroep, waardoor wij negen mensen met een verstandelijke beperking hebben ontmoet. Zo maakten we kennis met o.a. Pascal, Jerome, Mediatrice en Evelyne. Tijdens deze kennismaking staan buurtbewoners naar ons te kijken. Normaliter wordt onze doelgroep niet voor vol aangezien en nu zetten wij hen in het middelpunt van de belangstelling. We merken dat de buurtbewoners zich best een beetje ongemakkelijk voelen. We spreken de 16-jarige Mediatrice en haar moeder. Zij werkt niet meer omdat haar dochter op een dag, toen zij aan het werk was, werd verkracht. Hierdoor wordt zij steeds armer. De veiligheid van haar dochter staat voorop! Mediatrice heeft de mogelijkheid om naar het activiteitencentrum te gaan en iets te leren. Hierdoor krijgt haar moeder de kans terug te keren naar betaald werk. Het FBR project streeft ernaar het hele gezin te ondersteunen en biedt haar moeder begeleiding naar betaald werk. Bijvoorbeeld door het verstrekken van een starterlening. Hiermee kan zij tomaten verbouwen en deze op de plaatselijke markt verkopen.

Renate Raven vertelt

“Ik probeer contact te maken met Evelyne. Dat lukt aardig want ze praat honderduit en maakt er gebaren bij. Haar leeftijd is onbekend, zij zegt zelf 20 jaar te zijn, maar op de registratielijst staat dat zij 14 jaar is. Zij werd als een gezonde baby geboren en kreeg in haar jonge leven epileptische aanvallen, waardoor mentale achteruitgang opgetreden is. Evelyne leeft op straat, slaapt op de markt of in een portiek. De markthandelaren zorgen voor haar en geven haar eten, drinken en kleding.
Ik besluit op een gegeven moment naar buiten te gaan, de Dorpsstraat in. Al gauw lopen er kinderen mee en ik probeer in de paar woorden Kirundi, die ik inmiddels geleerd heb, een gesprekje aan te knopen. Opeens voel ik een handje in de mijne en ik zie dat Evelyne zich bij mij heeft gevoegd. Ik merk dat de andere kinderen dat toch wel bijzonder vinden. Ze doen in het begin nog wel een beetje lacherig, maar dat is gauw over als ze zien dat ik er normaal mee omga en met haar verder praat en lach. Een taalbarrière is er eigenlijk niet ondanks dat zij Kirundi spreekt en ik gewoon Nederlands. Het lijkt net of we elkaar op dat moment gewoon begrijpen. Als we weer terug zijn in het café gaat Evelyne bij de anderen zitten en ik ga op een bankje op de veranda voor het café zitten. Al gauw komt weer een aantal kinderen dichterbij. Ik doe met de allerkleinsten een klapliedje ‘papegaaitje leef je nog’ en dat vinden ze hilarisch vooral bij het einde ‘poef’. Ze komen niet meer bij en zelfs de grotere kinderen staan later in de rij om het liedje mee te mogen doen.

Even later krijgt Evelyne een epileptische aanval. Zij wordt in stabiele zijligging gelegd en komt na 5 minuten weer bij. Even is zij volledig de weg kwijt en dwaalt wat rond, totdat ze de uitgang van het café vindt. Dan komt Evelyne weer naast mij zitten. Ze doet niet mee maar ik merk dat ze het leuk vindt en ze blijft naast me zitten totdat we met de groep weer vertrekken. Ondertussen is het echt druk geworden en als de kids ook een liedje zingen klinkt het fantastisch; al die blije kinderstemmetjes.”

3-daagse training tot aankomend sociaal werker

Tijdens ons verblijf is de training gestart om 12 studenten door de ARB op te leiden tot sociaal werker. De ARB maakt gebruik van hun eigen beschikbare kennis en kunde en heeft Burundese professionals ingehuurd, waaronder een psycholoog en een arts met kennis van psychiatrie. André Masumbuko en Carolien Jansma geven beide een presentatie. André beschrijft diverse ziektebeelden en wat bepaalde beperkingen met zich mee brengen in het dagelijkse leven. Carolien vertelt over haar werkervaring in Nederland met mensen met psychiatrische problematiek. Zij geeft een omschrijving van een model dat wordt gebruikt binnen de ergotherapie. Het doel is dat mensen alle mogelijkheden gebruiken die zij nog wel hebben. Wat wil/kan de patiënt en familie veranderen om een beter leven te krijgen? Een eyeopener voor de studenten.

De Burundese professionals geven presentaties over relatietherapie, psychiatrie en Maslov’s Hierarchy of Needs model. Vele praktijkvoorbeelden komen aan de orde, onder andere de ontwikkeling van kinderen van wie psychische problemen niet tijdig onderkend worden. Tussendoor worden de studenten steeds overhoord wat ze zich nog herinneren van de lessen van de vorige dag. Iedere student krijgt van de presentaties hand-outs uitgereikt, zij zijn hier erg dankbaar voor. Het is het enige materiaal wat voor hen beschikbaar is. De ARB heeft bewust gekozen een groep van 12 mensen op te leiden tot sociaal werker. Hiervan wordt in eerste instantie aan 3 van hen betaald werk geboden.

De studenten variëren in leeftijd van 24 tot 35 jaar. Qua trainingskosten maakt het niet uit of je 3 of 12 mensen opleidt. Wij zien het als een investering in de toekomst. Indien zich mogelijkheden voordoen het project uit te breiden, gaat de ARB een beroep doen op de door hen zelf opgeleide studenten. De studenten zijn afkomstig uit Musigati en kennen de problematiek van binnenuit. Zij moeten die verandering uiteindelijk gaan brengen. Onze indruk is dat zij daar zeer positief tegenover staan, maar tegelijkertijd worstelen met de beginselen van hun eigen cultuur. Het is nodig voor Burundi dat een positieve en sociale verandering zich aandient en de jeugd wil hier graag aan meewerken.

Toekomstvisie

Na de reis zijn de werkzaamheden doorgegaan. Ook families van toekomstige cliënten helpen betaald mee aan de bouw. Ze assisteren bij het dragen van zand, stenen, water en het mixen van cement. Daarnaast verzorgen zij de recent aangelegde plantages rondom het activiteitencentrum. Op de plantages worden bananen, ananas, aubergines en maïs verbouwd. De opbrengst van de verkoop van groenten en fruit wordt gebruikt om nieuwe producten te kweken. De ARB coördineert het gehele project ter plaatse. De bouw van het activiteitencentrum is slechts het begin van de prettige samenwerking tussen Dufashanye en de ARB. De volgende stap is gezet met de financiering van de bouw van een keuken aan het centrum. Vanaf 2015 leren de cliënten koken, zodat zij in de toekomst bezoekers kunnen voorzien van heerlijke gerechten.

Deze negen studenten haalden hun diploma bij de ARB. Zij kunnen aan de slag als sociaal medewerker met als specialisme het begeleiden van mensen met een verstandelijke beperking. Drie van hen zijn nu in dienst bij de ARB. Zij startten deze maand met de begeleiding van gezinnen in de provincie Bubanza. In 2015 starten zij daarnaast de voorlichting aan de bevolking. Dufashanye speelt met de gedachten om reizigers de mogelijkheid te bieden te kamperen op het terrein van het centrum. Wij geloven in een duurzame ondersteuning van het centrum door het project zelfvoorzienend te maken. Door bijvoorbeeld de vervaardigde producten te verkopen en de grote zaal te verhuren als conferentieruimte.

Naast deze initiatieven blijft Dufashanye het project steunen door kennisoverdracht. Door het uitzenden van (afgestudeerde) studenten van pedagogische opleidingen of vrijwilligers die ervaring hebben met deze doelgroep. We denken aan kleine reisgezelschappen met als doel kennis over te dragen en ervaringen op te doen in en om het centrum. Door de actieve samenwerking, de vele mogelijkheden die Burundi biedt en de grote inzet van beide organisaties is er vertrouwen dat een blijvend project in Musigati in Burundi ontstaan is!